Język azerski (język azerbejdżański, azer. Azərbaycan dili / آذربايجان ديلی) – język należący do grupy
języków tureckich
, używany głównie w
Azerbejdżanie
, północno-wschodnim
Iranie
, we wschodniej
Turcji
, a także w
Gruzji
,
Armenii
,
Kazachstanie
oraz na obszarze
Federacji Rosyjskiej
.
Wyróżnia się dwie odmiany języka azerskiego: północnoazerską i południowoazerską. Powstanie obu tych odmian wiąże się z odmiennymi losami politycznymi ludności azerskiej, zamieszkującej dawny
ZSRR
oraz północny
Iran
.
Odmiana północnoazerska przez długi czas (od
1828
r.) znajdowała się pod silnym wpływem języka
rosyjskiego
, jako języka urzędowego Cesarstwa Rosyjskiego a później ZSRR (w latach
1934
-
1992
był nawet zapisywany
cyrylicą
), natomiast odmiana południowa ulegała wpływom języka
perskiego
, zawiera więcej pożyczek perskich i arabskich i jest zapisywana
alfabetem arabskim
.
Różnice między obiema odmianami języka azerskiego, choć znaczne, nie uniemożliwiają porozumiewania się między przedstawicielami obydwu tych grup.
Alfabety
Język azerski aż do lat 20.
XX w.
był zapisywany alfabetem arabskim. W
1922
r. wprowadzono jako obowiązujący zmodyfikowany alfabet łaciński, przyjęty w późniejszym okresie przez większość zamieszkujących
Kaukaz
ludów, kształtujących dopiero swoje piśmiennictwo. Stworzony na potrzeby języka azerskiego alfabet został w
1928
r. przejęty z pewnymi modyfikacjami dla zapisywania
języka tureckiego
.
W Azerbejdżanie natomiast, łacinkę wycofano już w
1938
r. zastępując ją
cyrylicą
, opartą na rosyjskiej. Azerska cyrylica pozostawała w użyciu jako jedyny oficjalny alfabet do
1992
r., kiedy to m.in. dzięki działalności prezydenta
Əbülfəza Elçibəya
podjęto projekt ponownego wprowadzenia alfabetu łacińskiego. Proces przechodzenia na łacinkę trwał ponad dziesięć lat, ponieważ aż do
1 stycznia 2003
r. w użyciu były dopuszczone obydwa alfabety.
Azerowie
zamieszkujący północno-zachodni Iran (tzw.
Azerbejdżan Irański
) posługują się alfabetem arabskim dla zapisywania swojego języka, jednak pisownia nie jest standaryzowana.
Arabski | Cyrylica | Łaciński | Wymowa
IPA
|
---|
ﺍ | А а | A a |
ɑ
ː
|
ﺏ | Б б | B b |
b
|
ﺝ | Ҹ ҹ | C c |
ʤ
|
چ | Ч ч | Ç ç |
ʧ
|
ﺩ | Д д | D d |
d
|
ﻩ | Е е | E e |
ɛ
|
ع | Ә ә | Ə ə |
æ
|
ﻑ | Ф ф | F f |
f
|
گ | Ҝ ҝ | G g |
ɡ
ʲ
|
ﻍ | Ғ ғ | Ğ ğ |
ɣ
|
ﺡ, ﻩ | Һ һ | H h |
h
|
ﺥ | Х х | X x |
x
|
ی | Ы ы | I ı |
ɯ
|
ی | И и | İ i |
ɪ
|
ژ | Ж ж | J j |
ʒ
|
ک | К к | K k |
k
|
ﻕ | Г г | Q q |
ɡ
|
ﻝ | Л л | L l |
l
|
ﻡ | М м | M m |
m
|
ﻥ | Н н | N n |
n
|
ﻭ | О о | O o |
ɔ
|
ﻭ | Ө ө | Ö ö |
œ
|
پ | П п | P p |
p
|
ﺭ | Р р | R r |
r
|
ﺙ, ﺱ, ﺹ | С с | S s |
s
|
ﺵ | Ш ш | Ş ş |
ʃ
|
ﺕ, ﻁ | Т т | T t |
t
|
ﻭ | У у | U u |
u
|
ﻭ | Ү ү | Ü ü |
y
|
ﻭ | В в | V v |
v
|
ی | Ј ј | Y y |
j
|
ﺫ, ﺯ, ﺽ, ﻅ | З з | Z z |
z
|
Linki zewnętrzne